Denk niet wit of zwart bij wereldvoedselprobleem

Ik sta vierkant achter een biologische leefstijl. Voor mij is dat 100% waarheid. En voor veel mensen gelukkig. Soms word ik een beetje moe dat op elk positief bericht negativiteit volgt. Bijvoorbeeld als er wordt gezegd dat bio of biodynamisch niet het wereldvoedselprobleem oplost. De kunst is niet zo zwart of wit te denken.

Ook interessant: blog over GMO en door de bomen het bos niet meer zien

Op de facebookpagina van Stichting Demeter verwoordt directeur Bert Ruitenbeek het probleem ‘de wereld voeden met bio en biodynamisch’ heel treffend:

Bert Ruitenbeek, directeur Demeter-keurmerk: “Het blijft altijd terugkomen: kan bio de wereld voeden. Nu besteedde de Volkskrant er weer een artikel aan. Maar is dit wel de vraag die gesteld moet worden, als je weet dat 200.000 mensen jaarlijks sterven door acute vergiftiging door gebruik van bestrijdingsmiddelen? Dat kwam dit jaar uit een rapport van de VN over recht op voeding. Ik denk dat we op een doodlopende weg zitten en bio en biodynamisch de wegbereiders zijn voor een landbouw die uitgaat van bodemvruchtbaarheid en biodiversiteit.”

Biologisch aan de oorsprong

Tegenhangers van het idee dat biologisch de wereld zou moeten voeden, vinden dit immoreel omdat dit in hun ogen helemaal niet kan. Volgens Bert pretendeert de biologische landbouw dat ook helemaal niet: “Ik wil graag duidelijk maken welke rol de biologische landbouw wat mij betreft speelt in het totaal dat we ‘de landbouw’ noemen. Tegenwoordig zie je in de gangbare/reguliere landbouw veel gunstige ontwikkelingen, die hun oorsprong in de biologische landbouw hebben. Zoals minder gebruik van chemie, minder kunstmest, meer dierenwelzijn en meer verbinding met de directe omgeving. Het is mooi dat de pionierende bio-boeren, die veelal met een schuin oog werden aangekeken, dus blijkbaar niet op hun achterhoofd zijn gevallen. Het bleken vooruitstrevende ideeën die een impuls tot vernieuwing van de landbouw waren.”

Wereldvoedselprobleem: leren en experimenteren

Bij biologische boeren denken veel mensen dat die zijn stil blijven staan. Een soort van ‘Ot en Sien’ boeren. Maar biologische boeren en telers gebruiken ook volop techniek. Alleen gebruiken zij dit weloverwogen en passend in het biologisch denken. Daarbij past geen gentech en zeker niet als dit gaat om gemak en tijdelijk hogere inkomens voor grote boeren. Dit levert vooral monoculturen en superonkruiden op waarmee – na enkele jaren – juist een hoger gebruik van bestrijdingsmiddelen ontstaat. Misschien is biologisch denken niet de juiste term. Het gaat vooral om een veel groter inzet van de boer of teler zelf: wat betekent mijn handelen voor de kringloop, sluit dit aan op mijn lokale omstandigheden (grond, milieu). Daarbij staat leren en experimenteren voorop.

Moeten we steeds meer produceren? Of moeten we naar een robuuste, weerbare landbouw met hoge bodemvruchtbaarheid en veel biodiversiteit? Volgens Bert is het dat laatste en levert dat een landbouw op waar de rest van de wereld weer van kan leren: “Dat is niet alleen ecologisch, maar ook economisch gunstig.”

Monocultuur en mestoverschot

In artikelen wordt altijd het gunstigste beeld van intensieve landbouw tegen de mindere kanten van bio-landbouw afgezet. Maar de massaal maïs in plaats van gras etende koeien in de VS hebben negatieve gevolgen voor gezondheid en milieu. Plus onmogelijk te sluiten kringlopen vanwege de Zuid-Amerikaanse soja die ten koste gaat van regenwouden en onze veestapel met mestoverschotten laat zitten. De biologische landbouw heeft hierin innovatieve aanjager zijn rol bewezen met minimale middelen.”

Ook interessant: wordt duurzaamheid de nieuwe luxe?

Oplossing in kennis, infrastructuur en oogstverliezen

Volgens Bert gaat geen enkel superzaad of landbouwsysteem de wereld voeden. Voedselproductie vindt plaats binnen een ecologische, sociale en culturele context. Het zoeken naar uniforme oplossingen – gedomineerd door enkele multinationals –  vormt volgens hem de grootste bedreiging: “Niet alleen voor de voedselproductie, ook voor de sociale samenhang. De werkelijke uitdaging zit in het creëren van diversiteit, zodat de landbouw weerbaar blijft. Monocultuur is kwetsbaar. Als er iets fout gaat, gaat alles fout. Volgens mij ligt de oplossing van het wereldvoedselvraagstuk in ontwikkelingslanden en verbeteringen in kennis, infrastructuur en de beperking van oogstverliezen. Ook ons eetpatroon moet veranderen, zoals minder vlees eten.”

Denk niet wit of zwart

De wereld voeden gaat niet over bio of niet-bio. Soms kan in sommige gebieden een beetje kunstmest en chemie tijdelijk uitkomst bieden om tot productieverhoging te komen. Het moet volgens Bert alleen niet leiden tot een vast systeem dat nog maar één kant uit kan: steeds grotere monoculturen die de veerkracht van het landbouwsysteem verder uithollen. Bert: “De uitdaging van onze tijd is juist om die weer te vergroten. Daarbij gaat het niet om een zwart-wit discussie.”

Op zoek naar nieuw evenwicht

Het is op zijn minst vreemd dat biologische landbouw altijd weer zoveel verbale agressie lijkt op te roepen. Ook op het artikel dat Bert op Foodlog schreef zijn negatieve reacties te lezen. Bert: “Het is zeker dat de biologische landbouw een enorme impuls heeft gegeven en nog steeds geeft aan de verduurzaming van de landbouw. Richten we onze kaarten op bedrijven als Monsanto en co en hun verledens met Agent Orange en DDT, dan is dat onwenselijk. Aan de andere kant: alle kaarten op biologisch is onhaalbaar. Wel moeten we op zoek naar een nieuw evenwicht in onze voedselketen. Het veranderende eetpatroon van de groep mensen die er nu is geeft ruimte aan een innovatieve en diverse groep boeren. Deze pioniers verdienen niet het stempel immoreel, maar juist een hele grote pluim.”

Ook interessant: Vlinderstichting slaat alarm voor de vlinder

Stichting Demeter heeft een missie: het bouwen aan een ‘levende landbouwcultuur’ is een essentiële basis voor zowel persoonlijke als maatschappelijke ontwikkeling. Dit zal steeds belangrijker worden omdat het oplossingen biedt voor de brandende kwesties van deze tijd, wat betreft sociaaleconomische gelijkwaardigheid en ontwikkeling, culturele vrijheid en de ecologische houdbaarheid van onze voedselvoorziening. Demeter boeren en telers treden aarde, plant en dier vol respect en met open bewustzijn tegemoet via een biodynamische landbouwcultuur die zorg draagt voor een toekomst-zekere wereld en een levende aarde. De vitale producten die dit voortbrengt voeden lichaam en geest van ons en toekomstige generaties.

Wat is jouw mening? Laat het ons weten in een reactie hieronder.